روش شکایت از کارفرما
- خانه
- روش شکایت از کارفرما
اگر حقوق و مزایا پرداخت نشده، بیمه رد نمی‌شود، یا با اخراج غیرقانونی روبه‌رو شده‌اید، دانستن روش شکایت از کارفرما اولین قدم برای احقاق حق است. این راهنما مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهد از کجا شروع کنید، چه مدارکی جمع‌آوری کنید، چگونه دادخواست ثبت کنید، در جلسات هیأت‌ها چه بگویید، و پس از صدور رأی چگونه اجرای حکم را پیگیری نمایید. تمام مطالب با تمرکز بر رویه‌های رایج اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف و تجربه‌های عملی در پرونده‌های کارگری تنظیم شده است. در طول متن، عبارت کلیدی روش شکایت از کارفرما عمداً تکرار می‌شود تا برای سئوی شما مؤثر باشد.
فهرست مطالب
مقدمه: چه زمانی باید اقدام کنیم؟
پیش‌نیازهای موفقیت در روش شکایت از کارفرما
چک‌لیست مدارک و مستندات
مسیر رسمی: از ثبت دادخواست تا اجرای رأی
ثبت اینترنتی در سامانه‌های وزارت کار
رسیدگی در هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف
انواع خواسته‌ها در دعاوی کارگری
محاسبه مطالبات (حقوق، اضافه‌کار، عیدی، سنوات، بیمه، مرخصی)
شکایت بابت عدم پرداخت بیمه و حوادث ناشی از کار
اخراج غیرقانونی و درخواست بازگشت به کار
خطاهای پرتکرار در روش شکایت از کارفرما
نمونه متن دادخواست
پس از رأی: راه‌های اجرا و وصول مطالبات
سؤالات پرتکرار
چه زمانی باید اقدام کنیم؟
وقتی تعهدات اساسی کارفرما زیر پا گذاشته می‌شود—مثل عدم پرداخت حقوق، نپرداختن اضافه‌کار، رد نشدن بیمه، قطع مزایا، تغییر غیرقانونی محل کار یا اخراج بدون تشریفات—به‌جای دل‌نگرانی، روش شکایت از کارفرما را گام‌به‌گام اجرا کنید. تأخیر در اقدام، جمع‌آوری مدارک را دشوارتر و مذاکره را بی‌اثرتر می‌کند. بنابراین به محض مشاهده تخلف، مدارک را مستندسازی و مسیر قانونی را آغاز کنید.
برای اینکه روش شکایت از کارفرما نتیجه بدهد، سه اصل را جدی بگیرید:
مستندسازی دقیق: قرارداد، فیش حقوقی، لیست بیمه، کارت حضور و غیاب، پیام‌ها، ایمیل‌ها، گزارش بازرسی و شهادت همکاران.
مسیر درست مرجع صالح: روابط بین کارگر و کارفرما در صلاحیت اداره کار و هیأت‌های مربوطه است؛ مطالبات بیمه‌ای در صلاحیت سازمان تأمین اجتماعی و کمیته‌های مربوط به حوادث، و برخی خسارات خاص در دادگستری پیگیری می‌شود.
تداوم پیگیری: از ثبت دادخواست تا اجرای رأی، پیگیری مداوم لازم است. توقف در یکی از مراحل، زنجیره احقاق حق را قطع می‌کند.
برای اجرای مؤثر روش شکایت از کارفرما این مدارک را آماده کنید:
قرارداد کار (دائمی/موقت/پروژه‌ای).
هر نوع سند پرداخت: فیش حقوقی، واریزی‌های بانکی، رسیدها.
اسناد حضور و اضافه‌کار: کارت ساعت، لاگ دستگاه، شیفت‌بندی، برنامه‌های کاری.
پیامک، ایمیل، مکاتبات داخلی و ابلاغ‌های مکتوب.
بیمه: سابقه بیمه، لیست‌های ارسال‌شده، شماره کارگاه.
شاهدان قابل اعتماد (همکاران فعلی/سابق) با مشخصات کامل.
برای اخراج: نامه یا پیام ابلاغ، صورتجلسه انضباطی، هر سندی از قطع کار.
برای حادثه کار: گزارش حادثه، گزارش بهداشت حرفه‌ای، نظریه پزشکی قانونی.
هرقدر مدارک شما دقیق‌تر باشد، روش شکایت از کارفرما شانس موفقیت بالاتری دارد.
مسیر رسمی: از ثبت دادخواست تا اجرای رأی
ثبت دادخواست در اداره کار (به شکل حضوری یا از طریق سامانه‌های آنلاین).
ارجاع به هیأت تشخیص: رسیدگی اولیه، دعوت از طرفین، استماع اظهارات و بررسی مدارک.
صدور رأی هیأت تشخیص: اگر اعتراضی دارید، ظرف مهلت مقرر به هیأت حل اختلاف اعتراض کنید.
هیأت حل اختلاف: رسیدگی نهایی در مرجع بدوی کارگری. رأی این هیأت لازم‌الاجراست (جز در موارد خاص قابل شکایت در دیوان عدالت اداری).
اجرای رأی: از طریق واحد اجرای احکام اداره کار یا دادگستری (توقیف اموال، اجرائیه، استعلام‌ها).
یکی از پرسش‌های پرتکرار درباره روش شکایت از کارفرما نحوه ثبت اینترنتی است. رویه غالب:
تهیه نام کاربری در سامانه‌های وزارت کار (حساب کاربری حقیقی).
احراز هویت (اکثر ادارات کار امکان احراز هویت غیرحضوری یا از طریق دفاتر پیشخوان دارند).
ثبت دادخواست الکترونیک: تکمیل فرم‌ها، درج خواسته‌ها (حقوق معوقه، عیدی، سنوات، بازخرید مرخصی، اضافه‌کار، حق بیمه و …)، آپلود مستندات.
پیگیری پیامک/کارپوشه: ابلاغ‌ها، وقت رسیدگی، رفع نقص مدارک.
استفاده از ثبت الکترونیک سرعت و دقت روش شکایت از کارفرما را بالا می‌برد و از اتلاف وقت حضوری جلوگیری می‌کند.
در عمل، قلب روش شکایت از کارفرما جلسات این دو هیأت است:
نقش هیأت تشخیص
بررسی اولیه اختلاف کارگر و کارفرما.
استماع اظهارات طرفین، پرسش از شهود، نگاه دقیق به اسناد.
ارجاع به بازرسی کار در صورت نیاز (برای احراز رابطه کاری، ساعات کار، شرایط ایمنی و …).
صدور رأی بدوی.
اگر هر طرف به رأی تشخیص معترض باشد، در مهلت قانونی اعتراض می‌کند.
هیأت حل اختلاف با ترکیب سه‌جانبه (نمایندگان کارگران، کارفرمایان و دولت) رسیدگی نهایی می‌کند.
رأی این هیأت در عمل، مرحله اصلی موفقیت روش شکایت از کارفرما را تعیین می‌کند.
برای افزایش شانس نتیجه در روش شکایت از کارفرما، خواسته‌ها را دقیق و قابل مستند ارائه دهید:
حقوق و مزایای معوقه (پایه حقوق، حق مسکن، بن کارگری، حق اولاد، حق شیفت، بدی آب‌وهوا، فوق‌العاده‌ها).
اضافه‌کاری (با توجه به مستندات حضور و توافقات).
عیدی و پاداش (مطابق مصوبات سالانه).
سنوات پایان کار (یک ماه حقوق برای هر سال کار، یا مطابق عرف و قرارداد).
بازخرید مرخصی‌های استفاده‌نشده.
حق بیمه و الزام کارفرما به پرداخت و ارسال لیست.
مزایای غیرنقدی که در کارگاه عرف شده و استمرار داشته است.
کتباً درخواست بازگشت به کار در اخراج‌های بدون تشریفات قانونی.
در روش شکایت از کارفرما، محاسبه دقیق عدد و رقم بسیار مهم است:
مبنای محاسبه: معمولاً آخرین حقوق مبنا به‌علاوه مزایای مستمر مشمول (مطابق رأی و مقررات).
اضافه‌کار: باید مستند باشد (حضور و غیاب، اقرار کارفرما، شهادت معتبر).
عیدی: حداقل و حداکثر بر اساس مصوبه هر سال، و متناسب با مدت اشتغال.
سنوات: مطابق قانون کار یا توافقات بهتر به نفع کارگر.
مرخصی: روزهای ذخیره‌شده پایان خدمت، قابل بازخرید است.
بیمه: الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه معوق و ارسال لیست به تأمین اجتماعی.
نکته مهم: ارائه یک «جدول خلاصه مطالبات» در پرونده، به روانی روش شکایت از کارفرما کمک می‌کند.
شکایت بابت عدم پرداخت بیمه و حوادث ناشی از کار
بسیاری از پرونده‌ها در روش شکایت از کارفرما حول دو محور می‌چرخند:
شکایت موازی در اداره کار (برای احراز رابطه کار) و در سازمان تأمین اجتماعی (برای مطالبه حق بیمه، سابقه و جرایم).
گزارش بازرسی کار و تأمین اجتماعی نقش کلیدی دارد.
الزام کارفرما به رعایت ایمنی، آموزش، تجهیزات حفاظت فردی و گزارش حادثه.
جبران خسارت، مستمری از کارافتادگی، دیه (حسب مورد از مرجع قضایی) و خدمات درمانی تأمین اجتماعی.
در روش شکایت از کارفرما اگر اخراج بدون طی مراحل قانونی (کمیته انضباطی، ابلاغ کتبی، شواهد قصور) انجام شده باشد، می‌توانید:
بازگشت به کار را مطالبه کنید.
در صورت عدم امکان بازگشت، حق سنوات و مزایای قطع همکاری را مطالبه نمایید.
توجه: درخواست بازگشت به کار را صریح، مکتوب و در اولین فرصت مطرح کنید.
خطاهای پرتکرار در روش شکایت از کارفرما
برای اینکه روش شکایت از کارفرما را بی‌نقص طی کنید، از این اشتباهات بپرهیزید:
ارائه خواسته‌های کلی و نامشخص (بدون مبلغ، بدون دوره زمانی).
فقدان مستندات کافی برای اضافه‌کاری و مزایای عرفی.
اقدام دیرهنگام و از دست دادن شهود یا اسناد.
ناهماهنگی بین شکایت اداره کار و پیگیری بیمه‌ای.
شرکت نکردن در جلسات یا عدم پاسخ به ابلاغ‌ها.
نداشتن نسخه پشتیبان از مدارک و فایل‌ها.
برای تسهیل روش شکایت از کارفرما، این الگو را با اطلاعات خود تکمیل کنید:
«اینجانب … فرزند … به شماره ملی … از تاریخ … تا … در کارگاه/شرکت … به نشانی … به‌عنوان … مشغول کار بوده‌ام. علی‌رغم اشتغال مستمر، کارفرما از پرداخت حقوق ماه‌های …، اضافه‌کار، عیدی و سنوات و بازخرید مرخصی استنکاف نموده و از ارسال لیست و پرداخت حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی خودداری کرده است. مستندات شامل قرارداد، فیش‌های حقوقی، کارت حضور و غیاب و شهادت همکاران ضمیمه می‌باشد. با استناد به قانون کار، تقاضای رسیدگی و صدور رأی مبنی بر: ۱) الزام به پرداخت کلیه مطالبات معوقه (جزئیات و ارقام پیوست)، ۲) الزام به ارسال لیست و پرداخت حق بیمه معوق، ۳) در صورت اخراج، صدور حکم بازگشت به کار/یا پرداخت مزایای قطع همکاری را دارم.»
پس از رأی: راه‌های اجرا و وصول مطالبات
اجرای رأی را از واحد اجرای احکام اداره کار یا از طریق مراجع قضایی پیگیری کنید.
ابزارها: توقیف حساب و اموال کارفرما، استعلام از ثبت اسناد برای املاک، استعلام از بانک‌ها.
اگر کارفرما همکاری نکرد، از طریق درخواست اقدامات تأمینی (مثل ممنوع‌الخروجی کارفرما در شرایط قانونی و خاص از مسیر قضایی) مشورت حقوقی بگیرید.
در پرونده‌های بیمه‌ای، پیگیری موازی در تأمین اجتماعی و اعمال جرایم کارفرما فراموش نشود.
سؤالات پرتکرار (FAQ)
1) آیا برای شروع روش شکایت از کارفرما حتماً باید قرارداد کتبی داشته باشم؟
خیر. وجود رابطه کار با هر دلیلی مثل فیش حقوقی، کارت حضور و شهادت شهود قابل اثبات است. قرارداد کتبی کمک می‌کند اما شرط لازم نیست.
2) اگر کارفرما بیمه رد نکرده باشد تکلیف چیست؟
در روش شکایت از کارفرما، هم‌زمان در اداره کار برای احراز رابطه و در تأمین اجتماعی برای سابقه و حقوق بیمه‌ای اقدام کنید. گزارش بازرسی می‌تواند کلیدی باشد.
3) آیا می‌توانم هم بازگشت به کار و هم مطالبات را با هم بخواهم؟
بله. اگر اخراج غیرقانونی باشد، می‌توانید بازگشت به کار را بخواهید و هم‌زمان مطالبات معوق را مطالبه کنید.
4) مدت زمان رسیدگی چقدر است؟
بسته به حجم پرونده‌ها و همکاری طرفین متغیر است. پیگیری منظم ابلاغ‌ها و تکمیل نقص مدارک سرعت می‌دهد.
5) اگر در جلسه هیأت تشخیص شرکت نکنم چه می‌شود؟
ممکن است رأی به زیان شما صادر شود یا رسیدگی بدون دفاع شما انجام شود. حضور یا ارسال لایحه دفاعیه بسیار مهم است.
6) آیا می‌شود در حین رسیدگی سازش کرد؟
بله. در هر مرحله از روش شکایت از کارفرما امکان سازش وجود دارد. اما هر توافق را مکتوب و روشن تنظیم کنید.
7) در صورت ورشکستگی کارفرما چطور مطالبات را بگیرم؟
مطالبات کارگر از دیون ممتاز است. در فرآیند ورشکستگی هم امکان وصول وجود دارد، اما حتماً نکات شکلی و مهلت‌ها را رعایت کنید.
برای اجرای مطمئن روش شکایت از کارفرما همین حالا:
پرونده مدارک بسازید: قرارداد، فیش‌ها، کارت ساعت، مکاتبات، شهود.
خواسته‌ها را دقیق بنویسید: نوع مطالبه، بازه زمانی، مبلغ‌های تقریبی.
ثبت دادخواست در اداره کار (آنلاین/حضوری).
جلسات را جدی بگیرید: لایحه، شهود، مستندات تکمیلی.
اگر لازم شد اعتراض کنید و پرونده را به هیأت حل اختلاف ببرید.
اجرای رأی را تا وصول کامل مطالبات پیگیری نمایید.
در سراسر این مسیر، شما عملاً در حال رعایت اصول روش شکایت از کارفرما هستید؛ اصولی که با مستندسازی، دقت در مرجع صالح، و پیگیری مداوم به نتیجه می‌رسد.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما
برای اینکه بتوانید شکایت خود را به نتیجه برسانید، باید مدارک و مستندات کافی تهیه کنید. هرچه این مدارک کامل‌تر و معتبرتر باشد، احتمال موفقیت شما بیشتر خواهد بود. مهم‌ترین مدارک عبارت‌اند از:
شکایات کارگران از کارفرمایان معمولاً در چند دسته اصلی قرار می‌گیرد:
1. شکایت بابت عدم پرداخت حقوق و مزایا
اگر کارفرما حقوق شما را به‌موقع و کامل پرداخت نکرده باشد، می‌توانید با مراجعه به اداره کار، مطالبه حقوق و مزایای معوقه کنید.
2. شکایت بابت بیمه نکردن کارگر
بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار، بیمه کردن کارگر الزامی است. در صورت بیمه نشدن، کارفرما موظف به پرداخت حق بیمه و جریمه خواهد شد.
3. شکایت بابت اخراج غیرقانونی
اخراج کارگر بدون دلیل موجه و رعایت تشریفات قانونی، غیرقانونی است و کارگر می‌تواند بازگشت به کار یا دریافت حق سنوات و مزایا را مطالبه کند.
4. شکایت بابت شرایط نامناسب کار
در صورتی که محیط کار از نظر بهداشت و ایمنی مناسب نباشد، یا کارفرما از تجهیزات ایمنی استفاده نکند، کارگر می‌تواند از طریق مراجع ذی‌ربط پیگیری کند.
ثبت دادخواست در سامانه روابط کار
ابتدا باید در سامانه جامع روابط کار ثبت‌نام کرده و دادخواست خود را تنظیم کنید.
تشکیل جلسه سازش
اداره کار ابتدا جلسه‌ای برای سازش بین کارگر و کارفرما برگزار می‌کند. اگر توافق حاصل نشد، پرونده وارد مرحله بعد می‌شود.
بررسی توسط هیأت تشخیص
هیأت تشخیص با بررسی مستندات و شنیدن اظهارات طرفین، رأی اولیه را صادر می‌کند.
اعتراض به رأی (هیأت حل اختلاف)
اگر هر یک از طرفین به رأی هیأت تشخیص اعتراض داشته باشند، پرونده به هیأت حل اختلاف ارجاع داده می‌شود که رأی آن قطعی است.
مدت زمان رسیدگی به شکایت از کارفرما
مدت زمان رسیدگی بستگی به حجم پرونده‌ها و همکاری طرفین دارد، اما معمولاً بین ۲ تا ۴ ماه طول می‌کشد. در موارد خاص، ممکن است فرآیند طولانی‌تر شود.
