دادخواست جلب ثالث چیست؟
- خانه
- دادخواست جلب ثالث چیست؟
دادخواست جلب ثالث یکی از ابزارهای مهم در فرایند دادرسی مدنی است. این دادخواست زمانی مطرح میشود که یکی از طرفین دعوای اصلی (خواهان یا خوانده)، شخص سومی را که در نتیجه دعوا ذی‌نفع است یا مسئولیت قانونی دارد، به دادرسی جلب می‌کند. در واقع، با ثبت دادخواست جلب ثالث، یک دعوای جدید علیه شخص ثالث مطرح میشود تا دادگاه در کنار دعوای اصلی، به آن نیز رسیدگی کند. مراحل تنظیم و ثبت دادخواست جلب ثالث شامل تکمیل دقیق بخش‌های مختلف دادخواست در سامانه عدل ایران یا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. برای سهولت در تنظیم، می‌توان از نمونه فرم دادخواست جلب ثالث استفاده کرد تا بخش‌های لازم به‌صورت صحیح و قانونی تکمیل شود.
بر اساس ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، هر دعوایی که دارای منشأ واحد با دعوای اصلی باشد، می‌تواند از سوی یکی از طرفین دعوا یا شخصی ثالث مطرح شود. این نوع دعاوی در اصطلاح حقوقی «دعاوی طاری» نام دارند و به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ از جمله دعوای تقابل، دعوای اضافی، دعوای جلب ثالث، ورود ثالث و اعتراض ثالث. در میان انواع دعاوی طاری، دعوای جلب ثالث جایگاه ویژه‌ای دارد. این دعوا زمانی مطرح میشود که یکی از طرفین دعوای اصلی، در جریان رسیدگی، شخص ثالثی را به دادرسی وارد می‌کند؛ زیرا حضور یا مسئولیت او را در سرنوشت دعوا مؤثر می‌داند. به بیان دیگر، هرگاه یکی از طرفین دعوا معتقد باشد که نتیجه پرونده با حقوق یا تعهدات شخص دیگری مرتبط است، می‌تواند با تقدیم دادخواست جلب ثالث، او را نیز به عنوان طرف جدید دعوا معرفی کند. به عنوان مثال، فرض کنید شخص الف با شخص ب قراردادی منعقد کرده اما مبلغ معامله را اشتباهاً به شخص ج پرداخت کرده است. در این حالت، اگر ب علیه الف دعوای الزام به پرداخت ثمن معامله مطرح کند، الف می‌تواند با ثبت دادخواست جلب ثالث، از دادگاه بخواهد که ج را نیز به عنوان شخص ثالث وارد دادرسی کرده و الزام او به استرداد وجه را بررسی کند. در چنین دعوایی، الف و ب طرفین اصلی دعوا و ج شخص ثالث محسوب میشود.
طبق ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، هر دعوایی که دارای منشأ واحد با دعوای اصلی باشد، می‌تواند از سوی طرفین دعوا یا اشخاص ثالث مطرح شود. این دسته از دعاوی در حقوق، «دعاوی طاری» نامیده می‌شوند و انواع مختلفی دارند؛ از جمله:
دعوای تقابل (یا اضافی)
دعوای جلب ثالث
ورود ثالث
اعتراض ثالث
در میان این موارد، دعوای جلب ثالث جایگاه ویژه‌ای دارد. این دعوا زمانی شکل می‌گیرد که یکی از طرفین دعوای اصلی در جریان رسیدگی، شخص ثالثی را به عنوان خوانده جدید وارد پرونده می‌کند.
به بیان ساده‌تر، زمانی که یکی از طرفین احساس کند حضور یا تعهدات شخص ثالث در نتیجه‌ی دادرسی تأثیرگذار است، می‌تواند با ارائه دادخواست جلب ثالث، از دادگاه بخواهد که آن شخص نیز به دعوا ملحق شود.
فرض کنید شخص الف با شخص ب قراردادی بسته است، اما به اشتباه ثمن معامله را به شخص ج پرداخت کرده. حال اگر ب، علیه الف دعوای الزام به پرداخت ثمن مطرح کند، الف می‌تواند با ثبت دادخواست جلب ثالث، از دادگاه بخواهد شخص ج را نیز به عنوان خوانده وارد پرونده کند تا در همان دادگاه به مطالبه وجه از او رسیدگی شود. در این حالت، الف و ب طرفین اصلی دعوا و ج شخص ثالث محسوب میشود.
در دعوای جلب ثالث، اشخاص دخیل در پرونده به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
خواهان جلب ثالث (جالب):
هر یک از طرفین دعوای اصلی (خواهان یا خوانده) که دادخواست جلب ثالث را تقدیم دادگاه می‌کند، جالب نامیده میشود. در واقع، جالب همان شخصی است که معتقد است حضور شخص ثالث در پرونده برای احقاق حق یا دفاع از خود ضروری است.
خوانده جلب ثالث (مجلوب):
شخص یا اشخاصی که جزو طرفین دعوای اصلی نیستند، اما یکی از طرفین درخواست ورود آن‌ها را می‌دهد، خوانده جلب ثالث یا مجلوب نام دارند. این اشخاص با تصمیم دادگاه و پس از بررسی صحت درخواست، به عنوان طرف جدید وارد دادرسی می‌شوند.
دعوای جلب ثالث بر اساس هدف و ماهیت آن، به دو نوع اصلی تقسیم میشود: جلب ثالث اصلی و جلب ثالث تقویتی (یا کمکی). شناخت تفاوت میان این دو نوع، برای درک بهتر کارکرد این نهاد حقوقی در فرآیند دادرسی اهمیت دارد.
در جلب ثالث اصلی، هدف از طرح دعوا، محکومیت شخص ثالث است. در این حالت، یکی از طرفین دعوای اصلی، شخص ثالثی را به دادرسی وارد می‌کند تا دادگاه، حکم محکومیت او را مانند خوانده‌ی اصلی صادر کند.
به بیان دیگر، جالب (کسی که دادخواست جلب ثالث را ارائه داده) معتقد است شخص ثالث به‌طور مستقیم در ایجاد حق یا تعهد مورد اختلاف نقش داشته و باید همانند خوانده‌ی اصلی، در برابر دادگاه پاسخ‌گو باشد.
به عنوان مثال، اگر در یک معامله سه‌جانبه، شخصی مدعی شود که اشتباه یا تخلف از سوی شخص ثالث موجب ضرر او شده است، می‌تواند با طرح جلب ثالث اصلی، تقاضای رسیدگی و محکومیت آن شخص را مطرح نماید.
در جلب ثالث تقویتی، خواهان جلب ثالث هدفی جز حمایت از موقعیت خود در دعوای اصلی ندارد. او تصور می‌کند حضور شخص ثالث در روند رسیدگی، موجب تقویت ادله و مستندات او در برابر طرف مقابل میشود. به عبارت دیگر، در این نوع دعوا، جالب به دنبال صدور حکم علیه شخص ثالث نیست، بلکه صرفاً حضور او را در روشن شدن حقیقت یا دفاع از خود مؤثر می‌داند. از همین رو، به این نوع دعوا، جلب ثالث کمکی نیز گفته میشود. برای نمونه، اگر خوانده‌ی اصلی معتقد باشد که شخص ثالث می‌تواند شهادت یا مدارکی ارائه دهد که به نفع اوست، ممکن است دادخواست جلب ثالث تقویتی تنظیم کند تا با حضور آن شخص، نتیجه دادرسی به سود وی تغییر کند.
در جریان رسیدگی به دعاوی حقوقی، ممکن است یکی از طرفین دعوا بنا به دلایل مختلف، حضور شخص یا اشخاص دیگری را در دادرسی ضروری بداند. در چنین شرایطی، او می‌تواند با تقدیم دادخواست جلب ثالث از دادگاه بخواهد که شخص ثالث را به پرونده وارد کند تا در کنار طرفین اصلی، در روند دادرسی حضور داشته باشد.
به طور کلی، جهات و دلایل جلب ثالث را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
در برخی موارد، طرف دعوا برای صیانت از حقوق و منافع خود، ناچار است شخص ثالثی را وارد پرونده کند. به عنوان مثال، ممکن است شخص ثالث تعهدی نسبت به موضوع مورد اختلاف داشته باشد یا با ارائه مدارکی بتواند از تضییع حق جالب جلوگیری کند. در چنین حالتی، جلب ثالث ابزاری قانونی برای دفاع از منافع جالب محسوب میشود.
یکی دیگر از دلایل مهم طرح دعوای جلب ثالث، وجود رابطه قراردادی یا حقوقی میان یکی از طرفین با شخص ثالث است. برای نمونه، اگر خوانده اصلی قراردادی با شخص ثالث منعقد کرده باشد که مفاد آن در دعوای جاری تأثیرگذار است، طرف مقابل می‌تواند با جلب آن شخص، از دادگاه بخواهد به مسئولیت مشترک یا تبعی او نیز رسیدگی کند.
در برخی پرونده‌ها، حضور شخص ثالث برای توضیح یا روشن‌سازی ابعاد فنی و حقوقی پرونده ضرورت دارد. در این موارد، جالب با طرح دادخواست جلب ثالث از دادگاه می‌خواهد که شخص ثالث در جلسه دادرسی حاضر شود و اطلاعات لازم را برای تکمیل روند رسیدگی ارائه کند.
دادگاه تنها در صورتی دادخواست جلب ثالث را می‌پذیرد که شرایط قانونی لازم برای طرح این نوع دعوا وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، صرف تمایل یکی از طرفین برای ورود شخص ثالث کافی نیست و لازم است ضوابط مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی رعایت شود. بر اساس مقررات قانونی، مهم‌ترین شرایط پذیرش دعوای جلب ثالث عبارت‌اند از:
مطابق با قسمت نخست ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، طرح دعوای جلب ثالث تنها از سوی طرفین دعوای اصلی ممکن است. بنابراین، خواهان این دعوا باید یکی از طرفین پرونده (خواهان یا خوانده) باشد. شخصی که هیچ‌گونه سمتی در دعوای اصلی ندارد، نمی‌تواند مستقلاً دادخواست جلب ثالث را مطرح کند.
از دیگر شرایط مهم پذیرش جلب ثالث آن است که دعوای جدید منشأ واحدی با دعوای اصلی داشته باشد. به بیان ساده‌تر، میان دو دعوا باید ارتباط موضوعی و منطقی وجود داشته باشد، به‌گونه‌ای که رسیدگی همزمان به آن‌ها موجب تسریع در دادرسی و جلوگیری از صدور احکام متعارض شود.
برای ثبت و پذیرش دادخواست جلب ثالث، رعایت مهلت مقرر در قانون الزامی است. در صورتی که طرفین خارج از بازه زمانی تعیین‌شده اقدام به طرح دعوا کنند، دادگاه ممکن است دادخواست را به دلیل تأخیر قانونی نپذیرد. (در بخش بعدی، جزئیات مربوط به مهلت قانونی جلب ثالث توضیح داده خواهد شد.)
همانند سایر دعاوی، دادخواست جلب ثالث نیز باید با رعایت شرایط عمومی دادخواست تنظیم شود. از جمله درج مشخصات کامل طرفین، بیان دقیق خواسته، ذکر دلایل و مستندات قانونی و پیوست مدارک مورد استناد. عدم رعایت هر یک از این موارد می‌تواند موجب نقص دادخواست و در نتیجه، رد یا ابطال آن از سوی دادگاه شود.
دعوای جلب ثالث با توجه به شرایط پرونده و مرحله رسیدگی، در چند مرحله از دادرسی قابلیت طرح دارد. در ادامه، به بررسی جزئیات آن در هر مرحله می‌پردازیم:
مطابق ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای جلب ثالث پیش از شروع دادرسی یا تا پایان اولین جلسه رسیدگی قابل طرح است. بنابراین، در مرحله بدوی، هر یک از خواهان یا خوانده می‌توانند با رعایت شرایط قانونی، دادخواست جلب ثالث را به دادگاه تقدیم کنند.
در صورتی که یکی از طرفین در جلسه دادرسی حضور نداشته و در غیاب او حکم صادر شده باشد، می‌تواند با ارائه دادخواست واخواهی نسبت به رأی صادره اعتراض نماید.
محکوم‌علیه غایب (واخواه) نیز می‌تواند همزمان با دادخواست واخواهی، دادخواست جلب ثالث را به دادگاه ارائه دهد. واخوانده نیز مانند مرحله بدوی، تا پایان نخستین جلسه رسیدگی فرصت دارد دعوای جلب ثالث را مطرح کند.
هر یک از تجدیدنظرخواه یا تجدیدنظرخوانده می‌توانند با رعایت مهلت قانونی، تا پیش از تشکیل یا در جریان نخستین جلسه دادگاه تجدیدنظر، دادخواست جلب ثالث را مطرح نمایند.
از آنجا که در برخی پرونده‌ها دادگاه تجدیدنظر بدون جلسه حضوری تصمیم‌گیری می‌کند، بهتر است دادخواست جلب ثالث همزمان با دادخواست تجدیدنظر تقدیم شود.
در مرحله فرجام‌خواهی، دیوان عالی کشور صرفاً به بررسی شکلی رأی صادره می‌پردازد و وارد ماهیت دعوا نمی‌شود. به همین دلیل، طرح دعوای جلب ثالث در این مرحله امکان‌پذیر نیست.
در دیوان عدالت اداری نیز امکان طرح دعوای جلب ثالث برای شاکی وجود دارد. طبق ماده ۵۴ قانون دیوان عدالت اداری، شاکی می‌تواند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ثبت دادخواست اصلی، دادخواست جلب ثالث را ارائه دهد. البته این موضوع تنها در چارچوب دعاوی اداری و علیه نهادهای دولتی قابل اعمال است.
در مرحله تجدیدنظرخواهی نیز قانونگذار برای طرح دعوای جلب ثالث مهلت مشخصی تعیین کرده است. مطابق ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، هر یک از تجدیدنظرخواه یا تجدیدنظرخوانده می‌توانند تا پایان اولین جلسه رسیدگی در مرحله تجدیدنظر دادخواست جلب ثالث خود را تقدیم دادگاه نمایند.
با این حال، از آنجا که در بسیاری از پرونده‌ها جلسه حضوری در مرحله تجدیدنظر تشکیل نمی‌شود، بهتر است طرفی که قصد طرح دعوای جلب ثالث دارد، همزمان با تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی، دادخواست جلب ثالث را نیز ثبت کند تا از نظر مهلت قانونی دچار ایراد شکلی نشود.
خلاصه مهلت جلب ثالث در مرحله تجدیدنظر:
زمان طرح: پیش از تشکیل یا تا پایان نخستین جلسه دادرسی در مرحله تجدیدنظر
پیشنهاد عملی: ثبت دادخواست جلب ثالث همزمان با دادخواست تجدیدنظر برای جلوگیری از رد آن به دلیل نبود جلسه حضوری
هر یک از طرفین دعوا (خواهان یا خوانده) می‌توانند پیش از شروع دادرسی یا تا پایان اولین جلسه دادرسی، دادخواست جلب ثالث را تقدیم دادگاه نمایند.
اگر دلایل و جهات جلب ثالث در همان جلسه دادرسی مطرح شود، طرفین حداکثر ظرف سه روز پس از پایان اولین جلسه فرصت دارند تا دادخواست جلب ثالث خود را ثبت کنند.
به طور خلاصه:
زمان طرح: قبل از شروع رسیدگی یا تا پایان اولین جلسه دادرسی
مهلت تکمیلی: ۳ روز پس از اولین جلسه، در صورت اعلام جهات جلب در جلسه
این مقرره برای جلوگیری از تأخیر در روند دادرسی وضع شده و در صورت گذشت مهلت فوق، دادگاه دادخواست جلب ثالث را نمی‌پذیرد مگر در موارد استثنایی مانند محکوم‌علیه غایب (مطابق ماده ۱۳۶).
هر یک از طرفین دعوای اصلی (خواهان یا خوانده) می‌توانند در مهلت مقرر قانونی، یعنی پیش از شروع دادرسی یا تا پایان اولین جلسه رسیدگی، اقدام به طرح دعوای جلب ثالث نمایند.
طرح این دعوا همانند سایر دعاوی حقوقی نیازمند تقدیم دادخواست رسمی است. خواهان جلب ثالث که در اصطلاح «جالب» نامیده میشود، باید تمامی شرایط و ضوابط مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی را در تنظیم دادخواست رعایت کند.
دادخواست جلب ثالث باید به تعداد اصحاب دعوا به‌علاوه یک نسخه تنظیم و به دادگاه مربوطه تقدیم شود.
در حال حاضر، ثبت دادخواست جلب ثالث به‌صورت الکترونیکی و از طریق سامانه ثنا انجام می‌گیرد. به این منظور:
جالب باید ابتدا در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده و حساب کاربری ایجاد کند.
سپس دادخواست جلب ثالث را به همراه مستندات و مدارک مربوطه آماده نماید.
در ادامه، با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست خود را در سامانه بارگذاری و ثبت کند.
پس از ثبت دادخواست، پرونده به‌صورت خودکار به دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی ارسال میشود و روند رسیدگی قضایی آغاز خواهد شد.
همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، دعوای جلب ثالث جزو دعاوی طاری است و دارای منشأ واحد با دعوای اصلی می‌باشد. به دلیل همین ارتباط موضوعی، قانونگذار مقرر کرده است که رسیدگی به این دعوا همزمان با دعوای اصلی انجام شود تا از صدور احکام متعارض جلوگیری گردد. بنابراین، دادگاه صالح به رسیدگی به دعوای جلب ثالث همان دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به دعوی اصلی را دارد. پس از ثبت دادخواست جلب ثالث در سامانه ثنا، دادخواست به‌صورت خودکار به دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی ارجاع میشود و فرآیند رسیدگی قضایی آغاز خواهد شد.
مالی یا غیرمالی بودن یک دعوا، به ماهیت موضوع آن دعوا بستگی دارد و تأثیر مستقیمی بر تعیین هزینه دادرسی خواهد داشت.
از آنجا که دعوی جلب ثالث جزو دعاوی طاری است و در بسیاری از موارد وابسته به دعوای اصلی می‌باشد، مالی یا غیرمالی بودن آن نیز با توجه به ماهیت دعوای اصلی تعیین میشود:
اگر دعوی اصلی مالی باشد، دعوی جلب ثالث نیز مالی محسوب شده و مشمول پرداخت هزینه دادرسی مالی خواهد بود.
اگر دعوی اصلی غیرمالی باشد، دعوی جلب ثالث نیز غیرمالی تلقی میشود و مطابق مقررات مربوطه از هزینه دادرسی معاف یا طبق قوانین مربوط به دعاوی غیرمالی محاسبه خواهد شد.
به این ترتیب، ماهیت دعوی اصلی نقش تعیین‌کننده‌ای در ارزیابی مالی یا غیرمالی بودن دادخواست جلب ثالث دارد.
طرح دعوی جلب ثالث مانند سایر دعاوی حقوقی نیازمند پرداخت هزینه دادرسی از سوی خواهان است. با توجه به اینکه این دعوا جزو دعاوی طاری و وابسته به دعوای اصلی محسوب میشود، میزان هزینه دادرسی آن مطابق دعوای اصلی تعیین می‌گردد.
به عبارت دیگر:
اگر دعوای جلب ثالث در مرحله بدوی مطرح شود، هزینه دادرسی آن برابر با هزینه دادرسی دعوای اصلی در مرحله بدوی خواهد بود.
اگر دعوای جلب ثالث در مرحله تجدیدنظرخواهی مطرح گردد، هزینه آن مطابق با هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر تعیین میشود.
میزان دقیق هزینه دادرسی نیز طبق تعرفه سالیانه تعیین شده توسط قوه قضاییه محاسبه میشود و خواهان موظف است هنگام ثبت دادخواست جلب ثالث، این هزینه را پرداخت نماید.
با توجه به اینکه دعوی جلب ثالث جزو دعاوی طاری است، رسیدگی به آن تابع رسیدگی به دعوای اصلی می‌باشد. به این معنا که پس از تقدیم دادخواست جلب ثالث و پذیرش آن توسط دادگاه، دادگاه رسیدگی به دعوای اصلی و دعوای جلب ثالث را به‌صورت همزمان انجام می‌دهد. چنانچه دادخواست جلب ثالث نزدیک به زمان برگزاری اولین جلسه دادرسی تقدیم شود و فرصت کافی برای ارسال دادخواست و ضمایم آن به طرفین وجود نداشته باشد، طبق ماده ۱۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی، وقت دادرسی تغییر کرده و تاریخ جدید به طرفین ابلاغ میشود تا هر دو دعوا به‌طور همزمان مورد رسیدگی قرار گیرند. پس از پایان رسیدگی، دادگاه رأی واحدی درباره دعوای اصلی و دعوای جلب ثالث صادر می‌کند. به عبارت دیگر، دادگاه تصمیم نهایی خود را در یک رأی جامع صادر می‌کند و برای هر یک از دعاوی، رأی جداگانه صادر نمی‌شود.
مطابق ماده ۱۴۰ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دادخواست جلب ثالث در مرحله بدوی تقدیم دادگاه شود و دادگاه بدوی اقدام به صدور قرار رد دادخواست نماید، جالب می‌تواند در ضمن دادخواست تجدیدنظرخواهی از دعوای اصلی نسبت به این قرار اعتراض کند.
توجه داشته باشید که قرار رد دعوای جلب ثالث به‌صورت مستقل قابل تجدیدنظرخواهی نیست و باید همراه با تجدیدنظرخواهی از دعوای اصلی ارائه شود.
با توجه به اینکه دعوی جلب ثالث دارای منشأ واحد با دعوای اصلی است، رسیدگی به این دو دعوا معمولاً همزمان انجام میشود. بنابراین، صحت و اصولی بودن طرح دعوای اصلی برای ادامه روند رسیدگی به دعوای جلب ثالث اهمیت ویژه‌ای دارد. در صورتی که دادگاه دعوای اصلی را رد کند، رسیدگی به دعوای جلب ثالث نیز متوقف میشود و امکان بررسی مستقل آن وجود ندارد. به بیان دیگر، دعوی جلب ثالث بدون وجود دعوای اصلی معتبر قابل رسیدگی نیست و تصمیم نهایی دادگاه نسبت به دعوای اصلی، سرنوشت دعوای طاری را تعیین می‌کند.
اگرچه دعوی جلب ثالث جزو دعاوی طاری است و معمولاً همزمان با رسیدگی به دعوای اصلی بررسی میشود، در برخی شرایط استثنایی قاضی می‌تواند این دو دعوا را تفکیک کرده و به صورت جداگانه رسیدگی نماید. مهم‌ترین موارد تفکیک عبارتند از:
طرح دعوی جلب ثالث یک حق قانونی برای طرفین دعوا است، اما این امکان نباید به ابزاری برای تأخیر در رسیدگی و صدور حکم تبدیل شود.
مطابق ماده ۱۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که دادگاه تشخیص دهد جلب ثالث با هدف اطاله دادرسی صورت گرفته است، می‌تواند این دعوا را از دعوای اصلی تفکیک کرده و هریک را به صورت جداگانه رسیدگی کند.
یکی از شروط اساسی طرح دعوای جلب ثالث، وجود ارتباط یا منشأ واحد با دعوای اصلی است. در صورتی که چنین ارتباطی احراز نشود، رسیدگی همزمان به دو دعوا ممکن نخواهد بود.
در این شرایط، دادگاه می‌تواند:
دعوای جلب ثالث را از دعوای اصلی تفکیک کند،
هر یک از دعاوی را به صورت جداگانه مورد رسیدگی قرار دهد، و
در صورتی که صلاحیت رسیدگی به هر یک از دعاوی را نداشته باشد، پرونده را به دادگاه صالح ارجاع دهد.
شخص ثالث، که در اصطلاح مجلوب نامیده میشود، پس از جلب به دعوای اصلی، به تمامی حقوق قانونی خوانده در جریان دادرسی دسترسی دارد. بر اساس ماده ۱۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از جمله این حقوق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ابلاغ وقت رسیدگی
پس از جلب، دادگاه موظف است وقت رسیدگی را به صورت قانونی به مجلوب ابلاغ کند تا او بتواند در جلسه دادرسی حضور یابد و از حق دفاع خود بهره‌مند شود.
حق داشتن وکیل و ارائه دفاعیات
مجلوب می‌تواند با وکیل خود در جلسه دادرسی حاضر شده و دفاعیات لازم را ارائه دهد. هدف از این حق، تضمین امکان استفاده عادلانه از حقوق دفاعی شخص ثالث و جلوگیری از تضییع حقوق اوست.
حق طرح دعوای تقابل
علاوه بر دفاع از خود، مجلوب می‌تواند نسبت به هر یک از طرفین دعوا دعوی تقابل مطرح کند تا در صورت اثبات مسئولیت دیگران، بخشی از خسارت یا تعهدات را متوجه آنان نماید.
به این ترتیب، حقوق شخص ثالث (مجلوب) در فرایند رسیدگی به دعوی جلب ثالث کاملاً محفوظ است و دادگاه موظف است تمامی این حقوق را رعایت نماید.
دعوای جلب ثالث یکی از موضوعات مهم در آیین دادرسی مدنی است و قوانین مربوط به آن به تفصیل در قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده‌اند. با این حال، در قوانین جزایی از جمله قانون آیین دادرسی کیفری، هیچ پیش‌بینی‌ای برای طرح دعوای جلب ثالث از سوی شاکی یا مشتکی‌عنه وجود ندارد. دلیل این موضوع به اصل شخصی بودن مجازات‌ها در حقوق جزا برمی‌گردد. طبق این اصل، تنها مرتکب جرم مسئولیت کیفری دارد و نمی‌توان شخص ثالثی را به جای او مجازات نمود. به همین دلیل، جلب ثالث در پرونده‌های کیفری قابل طرح نیست و این امکان تنها در دعاوی حقوقی و مدنی کاربرد دارد.
هر دو دعوای ورود ثالث و جلب ثالث جزو دعاوی طاری محسوب می‌شوند و معمولاً همزمان با رسیدگی به دعوای اصلی مورد بررسی قرار می‌گیرند. با این حال، تفاوت‌های مهمی بین این دو دعوا وجود دارد:
طرح دعوا و طرفین آن
در دعوی جلب ثالث، یکی از طرفین دعوای اصلی شخص ثالث را برای حضور در دادرسی به عنوان خوانده، جلب می‌کند.
در دعوی ورود ثالث، خود شخص ثالث که معتقد است در دعوای اصلی دارای حق و منافع قانونی است، با تقدیم دادخواست به طرفین دعوای اصلی وارد دادرسی میشود و به عنوان وارد ثالث از حقوق خود دفاع می‌کند.
نقش شخص ثالث
در جلب ثالث، شخص ثالث نقش مجلوب را دارد و دعوا از سوی طرفین اصلی علیه او طرح میشود.
در ورود ثالث، شخص ثالث به عنوان وارد ثالث حضور پیدا می‌کند و به نفع خود در دعوا اقدام می‌نماید.
محدودیت زمانی برای طرح دعوا
طرح دعوی جلب ثالث مشروط به رعایت مهلت زمانی مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی است.
اما طرح دعوی ورود ثالث به مهلت زمانی خاصی محدود نشده و شخص ثالث می‌تواند در هر زمان مناسب نسبت به ورود به دعوا اقدام کند.
به این ترتیب، هر دو دعوا امکان ورود شخص ثالث به دادرسی را فراهم می‌کنند؛ با این تفاوت که جلب ثالث توسط طرفین دعوا و علیه شخص ثالث انجام میشود، در حالی که ورود ثالث توسط خود شخص ثالث و علیه طرفین دعوا صورت می‌گیرد.
مشخصات خواهان: ………
مشخصات خوانده: ………
اطلاعات وکیل (در صورت وجود): ………
خواسته: تقاضای جلب ثالث در پرونده به شماره کلاسه …
دلایل و منضمات:
محتویات پرونده به شماره کلاسه مذکور
رونوشت برابر با اصل قرارداد
سایر مستندات مرتبط
شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان …
با سلام و احترام،
اینجانب ……… فرزند ………، در پرونده کلاسه فوق به عنوان خواهان دعوای الزام به ایفای تعهدات قراردادی، علیه خوانده محترم آقا/خانم ……… اقدام نموده‌ام. دلیل طرح دعوا، سرباززدن خوانده محترم از ایفای تعهدات قراردادی به استناد عدم پرداخت مبلغ قرارداد می‌باشد.
با این حال، مبلغ قرارداد در موعد مقرر به نماینده تام‌الاختیار ایشان آقا/خانم ……… پرداخت شده و در حال حاضر خوانده محترم منکر دریافت مبلغ از نماینده خود شده است.
با توجه به رسیدهای پرداخت مبلغ قرارداد و وجود مهلت قانونی برای تقدیم دادخواست جلب ثالث، اینجانب درخواست می‌کنم آقا/خانم ……… به عنوان مجلوب ثالث برای حضور در جلسات رسیدگی احضار شوند.
با تشکر و احترام،
نام و امضای خواهان: ………
تاریخ: ………
طرح دعوی جلب ثالث یک امکان قانونی است که قانونگذار برای طرفین دعوا در نظر گرفته است، اما لازم است بدانیم که تقدیم دادخواست جلب ثالث به‌تنهایی تضمینی برای موفقیت در دعوای اصلی نیست. در برخی موارد، حضور شخص ثالث در دادرسی ممکن است منجر به صدور حکم به ضرر خواهان جلب ثالث (جالب) شود.
به همین دلیل، توصیه میشود طرفین دعوای اصلی پیش از تقدیم دادخواست جلب ثالث با یک وکیل متخصص مشورت کنند و با بررسی شرایط پرونده، اقدام به ثبت این دادخواست نمایند.
تنظیم اصولی دادخواست: وکیل می‌تواند دادخواست جلب ثالث را به صورت کاملاً مستند و مطابق با مواد قانونی تنظیم نماید.
ثبت در مهلت مقرر: وکیل کمک می‌کند تا دادخواست در مهلت قانونی تقدیم دادگاه شود.
همراهی در جلسات رسیدگی: حضور وکیل در جلسات دادرسی می‌تواند شانس دریافت حکم نهایی به نفع خواهان را افزایش دهد.
پس از دریافت ابلاغیه، مجلوب می‌تواند با همراهی وکیل متخصص در جلسه رسیدگی حاضر شود.
وکیل می‌تواند دفاعیات مؤثر ارائه دهد و مانع از صدور حکم محکومیت علیه مجلوب گردد.
برای آشنایی بیشتر با رویۀ قضایی رسیدگی به دادخواست جلب ثالث، می‌توان نمونه آرای قضایی مربوط به جلب ثالث را در وب‌سایت‌های حقوقی معتبر مانند «وکیل سوال» مشاهده نمود.
در بسیاری از دعاوی حقوقی ممکن است هردو یا یکی از طرفین دعوا بنا به دلایل مختلف مانند:
حفظ حقوق خود،
درخواست ارائه توضیحات تکمیلی از سوی شخص ثالث، یا
هر علت قانونی دیگر
حضور شخص دیگری غیر از طرفین اصلی را در دادرسی لازم بدانند.
در چنین شرایطی، هر یک از طرفین دعوا می‌تواند تا پیش از آغاز نخستین جلسه دادرسی یا نهایتاً تا پایان اولین جلسه اقدام به طرح دعوای جلب ثالث و تقدیم دادخواست جلب ثالث در سامانه ثنا نماید.
طرح این دعوا تنها زمانی پذیرفته میشود که دعوی جلب ثالث دارای ارتباط یا منشأ واحد با دعوای اصلی باشد. در این صورت، دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی:
همزمان با رسیدگی به دعوای اصلی، از شخص ثالث برای حضور در جلسات دادرسی دعوت می‌کند،
و به دعوی جلب ثالث نیز رسیدگی می‌نماید.
در نهایت، دادگاه یک رأی واحد صادر کرده و نسبت به دعوی اصلی و دعوی جلب ثالث تعیین تکلیف می‌نماید.
دعوی جلب ثالث یکی از ابزارهای مهم در آیین دادرسی مدنی است که به طرفین دعوای اصلی اجازه می‌دهد شخص ثالثی را برای حضور در دادرسی به عنوان خوانده جلب کنند تا از او توضیحات، مدارک یا اقداماتی که در صدور حکم مؤثر است، دریافت شود. این دعوا جزو دعاوی طاری محسوب شده و معمولاً همزمان با رسیدگی به دعوای اصلی بررسی میشود.
برای طرح دعوی جلب ثالث، طرفین باید ارتباط یا منشأ واحد با دعوای اصلی را رعایت کرده و دادخواست جلب ثالث را در مهلت قانونی تقدیم دادگاه نمایند. دادگاه پس از پذیرش این دادخواست، همزمان با رسیدگی به دعوای اصلی، دعوای جلب ثالث را نیز بررسی کرده و یک رأی واحد صادر می‌کند.
شخص ثالث جلب شده، یا همان مجلوب، از تمام حقوق قانونی خوانده برخوردار بوده و می‌تواند با وکیل متخصص در جلسه دادرسی حاضر شده و دفاعیات خود را ارائه دهد. همچنین، حضور وکیل برای خواهان جلب ثالث (جالب) نیز نقش مهمی در تنظیم دادخواست اصولی و مستند و موفقیت در رسیدگی دارد.
تفاوت اصلی جلب ثالث و ورود ثالث در این است که:
جلب ثالث: توسط طرفین دعوا و علیه شخص ثالث مطرح میشود،
ورود ثالث: توسط خود شخص ثالث و علیه طرفین دعوا انجام میشود.
در نهایت، طرح دعوی جلب ثالث فقط در دعاوی حقوقی و مدنی ممکن است و در پرونده‌های کیفری امکان‌پذیر نیست. با رعایت شرایط قانونی و مشورت با وکیل متخصص، این ابزار می‌تواند به حفظ حقوق طرفین دعوا و تکمیل روند دادرسی کمک شایانی کند.
