انواع مهریه
- خانه
- انواع مهریه
یکی از موضوعات مهم در حقوق خانواده، مسئله مهریه و انواع مهریه است. مهریه همواره یکی از دغدغه‌های اصلی زوجین هنگام عقد نکاح و حتی در زمان اختلافات خانوادگی بوده است. در این مقاله تلاش می‌کنیم انواع مهریه را به زبان ساده، کاربردی و کاملاً شفاف توضیح دهیم تا اگر قصد ازدواج یا حتی طرح دعوی حقوقی دارید، با آگاهی کافی قدم بردارید.
یکی از موضوعات مهم در حقوق خانواده، مسئله مهریه و انواع مهریه است. مهریه همواره یکی از دغدغه‌های اصلی زوجین هنگام عقد نکاح و حتی در زمان اختلافات خانوادگی بوده است. در این مقاله تلاش می‌کنیم انواع مهریه را به زبان ساده، کاربردی و کاملاً شفاف توضیح دهیم تا اگر قصد ازدواج یا حتی طرح دعوی حقوقی دارید، با آگاهی کافی قدم بردارید.
در قانون مدنی ایران، مهریه مالی است که مرد موظف است در زمان عقد نکاح یا بعد از آن به همسر خود بپردازد. مهریه می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که هریک شرایط و آثار قانونی متفاوتی دارند. شناخت انواع مهریه کمک می‌کند هم حقوق زن محفوظ بماند و هم مرد بتواند مسئولیت مالی خود را مدیریت کند.
اهمیت شناخت انواع مهریه
شناخت دقیق انواع مهریه برای همه خانواده‌ها ضروری است، چون در بسیاری از پرونده‌های خانواده در مراجع قضایی، اختلافات بر سر میزان مهریه، نحوه پرداخت و امکان دریافت آن است. آگاهی از انواع مهریه نه‌تنها موجب جلوگیری از بروز اختلافات بعدی می‌شود، بلکه زن و مرد را نسبت به حقوق و تکالیف خود آگاه می‌کند.
یکی از پرکاربردترین انواع مهریه در ایران، مهریه عندالمطالبه است. در این نوع مهریه، زن هر زمان که اراده کند می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. مرد مکلف است پس از مطالبه، مهریه را به‌طور کامل یا طبق توان مالی خود پرداخت نماید. این نوع مهریه رایج‌ترین نوع در بین خانواده‌های ایرانی است.
نوع دیگری از انواع مهریه که در سال‌های اخیر مرسوم شده است، مهریه عندالاستطاعه است. در این حالت، پرداخت مهریه منوط به توان مالی مرد است و زن باید برای دریافت مهریه ثابت کند که مرد توانایی مالی کافی برای پرداخت دارد. بسیاری از زوجین برای کاهش فشار مالی و جلوگیری از بدهی‌های سنگین، این مدل را انتخاب می‌کنند.
یکی دیگر از انواع مهریه، مهریه معین است. در این حالت زوجین در زمان عقد، مال مشخصی مانند سکه، پول نقد، زمین یا خودرو را به‌عنوان مهریه تعیین می‌کنند. این مهریه به‌صورت دقیق در عقدنامه ثبت می‌شود و هر دو طرف از همان ابتدا تکلیف خود را می‌دانند.
مهریه غیر معین یا مهر المثل
مهریه غیر معین یا همان مهرالمثل زمانی مطرح می‌شود که در عقد نکاح مهریه به‌طور صریح تعیین نشده باشد یا مهریه نامشروع و باطل باشد. در این‌صورت بر اساس وضعیت زن و عرف جامعه، میزان مهریه توسط دادگاه تعیین خواهد شد.
یکی دیگر از انواع مهریه که کمتر شناخته شده، مهرالمتعه است. این مهریه مربوط به ازدواج دائم بدون تعیین مهریه است که در صورت طلاق قبل از نزدیکی، مرد باید مالی را به زن بپردازد که مقدار آن براساس مدت زندگی مشترک و وضعیت مالی مرد تعیین می‌شود.
اجرای مهریه در هر کدام از انواع مهریه متفاوت است. مثلاً در مهریه عندالمطالبه زن می‌تواند در هر زمان برای مطالبه مهریه اقدام کند و مرد موظف به پرداخت فوری است. اما در مهریه عندالاستطاعه ابتدا باید استطاعت مالی مرد اثبات شود.
یکی از نکات مهم در انواع مهریه، ثبت دقیق و شفاف آن در سند رسمی ازدواج است. بسیاری از دعاوی مربوط به مطالبه مهریه به دلیل ابهام در سند ازدواج و عدم تعیین نوع مهریه با مشکل روبه‌رو می‌شوند.
بنابراین بهتر است هنگام عقد، حتماً نوع مهریه، میزان دقیق، شرایط پرداخت و حتی اقساطی بودن آن در سند ازدواج نوشته شود. این موضوع در دادگاه می‌تواند از بروز اختلافات بزرگ جلوگیری کند.
اگر زنی قصد مطالبه مهریه خود را داشته باشد، می‌تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده اقدام کند. اگر مهریه معوق شده باشد، زن می‌تواند درخواست توقیف اموال، ممنوع‌الخروجی یا حتی زندان برای شوهر بدهد.
در این مسیر بهره‌گیری از مشاوره یک وکیل خانواده خبره می‌تواند نقش مهمی در تسریع پرونده و جلوگیری از مشکلات بعدی داشته باشد.
یکی از سوالات پرتکرار درباره انواع مهریه این است که آیا می‌توان پس از عقد، مهریه را تغییر داد؟ بر اساس قانون، اصولاً تغییر در مهریه نیازمند توافق دو طرف است. اگر زوجین بخواهند نوع مهریه را از عندالمطالبه به عندالاستطاعه یا برعکس تغییر دهند، باید این توافق را به‌صورت مکتوب ثبت کنند تا در آینده قابل استناد باشد.
یکی از موارد مهم در انواع مهریه، موضوع بخشش یا ابراء مهریه توسط زن است. زن می‌تواند در هر مرحله از زندگی مشترک یا حتی پس از طلاق، مهریه خود را به‌طور کامل یا جزئی ببخشد. این کار معمولاً در قالب یک سند رسمی یا اقرارنامه در دفتر اسناد رسمی انجام می‌شود. البته توصیه می‌شود قبل از هر اقدام، زن از مشورت وکیل بهره ببرد.
در بسیاری از پرونده‌های دادگاه خانواده، زوجین به دلیل شرایط اقتصادی درخواست قسط‌بندی مهریه را مطرح می‌کنند. قسط‌بندی انواع مهریه طبق قانون امکان‌پذیر است. در این حالت مرد می‌تواند با ارائه دادخواست اعسار، دادگاه را قانع کند که توان پرداخت یک‌باره را ندارد. قاضی پس از بررسی مدارک و وضعیت مالی، حکم به پرداخت اقساطی می‌دهد.
اجرای انواع مهریه فقط محدود به دادگاه نیست. زن می‌تواند برای دریافت مهریه از طریق اجرای ثبت نیز اقدام کند. در این حالت به دلیل داشتن سند رسمی ازدواج، مهریه یک طلب رسمی محسوب می‌شود و اجرای آن از طریق توقیف اموال شوهر امکان‌پذیر است. این مسیر معمولاً سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از دعوی در دادگاه است.
در طلاق توافقی، زن و مرد درباره همه مسائل مالی و غیرمالی ازجمله انواع مهریه با هم توافق می‌کنند. ممکن است زن بخشی از مهریه را در قبال طلاق ببخشد یا مرد متعهد شود که مهریه را در چند قسط پرداخت کند. توافق درباره مهریه در این نوع طلاق اهمیت زیادی دارد چون معمولاً طرفین قصد دارند مراحل قانونی را سریع‌تر پیش ببرند.
بسیاری از افراد مهریه را با جهیزیه اشتباه می‌گیرند. در حالی که جهیزیه اموالی است که خانواده زن در آغاز زندگی مشترک به خانه زوجین می‌آورند و مالکیت آن متعلق به زن است. اما مهریه حق قانونی زن از سوی مرد است و تعهد مالی مرد محسوب می‌شود. در صورت بروز اختلاف، زن می‌تواند برای هر دو موضوع به دادگاه مراجعه کند.
ضمانت اجرای عدم پرداخت انواع مهریه
یکی از دلایل حساسیت مهریه در ایران، ضمانت اجرای قانونی آن است. مرد موظف است مهریه را بپردازد و در صورت عدم پرداخت، زن می‌تواند از طریق دادگاه درخواست توقیف اموال یا ممنوع‌الخروجی شوهر را مطرح کند. در مواردی حتی امکان صدور حکم جلب نیز وجود دارد. البته برای مهریه عندالاستطاعه ابتدا باید استطاعت مرد اثبات شود.
پیگیری انواع مهریه ممکن است پیچیدگی‌های حقوقی زیادی داشته باشد. انتخاب یک وکیل با تجربه می‌تواند مسیر مطالبه مهریه را کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر کند. بسیاری از زنان به دلیل عدم آشنایی با فرآیندهای حقوقی، دچار مشکلاتی در اثبات حق خود می‌شوند. مشورت با وکیل خانواده می‌تواند از بروز این مشکلات پیشگیری کند.
بررسی سوالات پرتکرار درباره انواع مهریه
آیا امکان تعیین مهریه غیرمالی وجود دارد؟
خیر؛ بر اساس قوانین ایران، مهریه باید مالیت داشته باشد. بنابراین نمی‌توان چیزی که ارزش مالی ندارد را به‌عنوان مهریه تعیین کرد.
آیا امکان مطالبه مهریه پس از فوت شوهر وجود دارد؟
بله؛ در صورت فوت شوهر، زن می‌تواند مهریه خود را از ماترک و ارث مطالبه کند و ورثه مکلف به پرداخت آن هستند.
آیا سکه طلا همچنان بهترین گزینه برای انواع مهریه است؟
انتخاب نوع مهریه بستگی به شرایط زوجین دارد. در حال حاضر سکه طلا به‌عنوان گزینه‌ای با ثبات ارزش، همچنان یکی از پرطرفدارترین انواع مهریه است.
نوشتن دقیق انواع مهریه در عقدنامه اهمیت زیادی دارد. اگر این بخش به‌درستی ثبت نشود، در آینده مشکلات زیادی برای زن و مرد به وجود می‌آید. توصیه می‌شود قبل از ثبت عقدنامه، درباره نوع مهریه، میزان و شرایط پرداخت یا عندالاستطاعه بودن آن کاملاً توافق کنید. بسیاری از اختلافات به‌دلیل ابهام در همین موضوع ساده پیش می‌آید.
یکی از مواردی که افراد زیاد درباره آن می‌پرسند، تکلیف انواع مهریه در طلاقی است که از طرف زن مطرح می‌شود. برخلاف تصور برخی افراد، زن در صورت داشتن دلیل قانونی (مثل عسر و حرج) می‌تواند علاوه بر طلاق، کل مهریه خود را نیز مطالبه کند. حتی در برخی موارد می‌تواند بخشی از مهریه را ببخشد تا سریع‌تر به نتیجه برسد.
مالیات و هزینه دادرسی انواع مهریه
مطالبه انواع مهریه در دادگاه هزینه‌های خاص خود را دارد. معمولاً هزینه دادرسی برای پرونده‌های مهریه درصدی از ارزش آن است. خوشبختانه هزینه دادرسی مهریه نسبت به بسیاری از دعاوی دیگر کمتر است. البته برای اجرای مهریه از طریق ثبت، هزینه‌ها متفاوت خواهد بود. برخی زوجین از این مسیر استفاده می‌کنند تا درگیر مراحل طولانی دادگاه نشوند.
در سال‌های اخیر شاهد ثبت انواع مهریه بسیار متفاوت و حتی عجیب بوده‌ایم. از سفرهای زیارتی تا دست‌نوشته‌های خاص و حتی چند شاخه گل! هرچند قانون اجازه ثبت هر چیزی را به‌عنوان مهریه نمی‌دهد، اما بسیاری از زوجین ترجیح می‌دهند به‌جای سکه طلا، مهریه‌های نمادین تعیین کنند. البته این مهریه‌ها اگر ارزش مالی نداشته باشند، در عمل قابل مطالبه نیستند.
یکی از دلایل استقبال مردم از سکه طلا به‌عنوان یکی از رایج‌ترین انواع مهریه، موضوع تورم است. ارزش پول نقد ممکن است در طول زمان کاهش یابد، اما ارزش سکه طلا معمولاً با نرخ تورم هماهنگ است. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام تعیین مهریه به ثبات ارزش آن توجه کنید.
شاید این سؤال مهم‌ترین دغدغه زوج‌های جوان باشد! واقعیت این است که نمی‌توان یک نسخه واحد برای همه پیچید. هر زوجی باید با توجه به شرایط مالی، فرهنگی و خانوادگی خود، بهترین گزینه را از میان انواع مهریه انتخاب کند. در این مسیر، مشاوره با یک وکیل یا کارشناس حقوق خانواده می‌تواند بسیار مفید باشد.
در ازدواج‌های مجدد هم تعیین دقیق انواع مهریه اهمیت زیادی دارد. برخی افراد تصور می‌کنند اگر یک‌بار مهریه‌ای پرداخت کرده‌اند، در ازدواج دوم نیازی به تعیین مهریه جدید ندارند! در حالی‌که بر اساس قانون، هر ازدواج جدید یک عقد مستقل است و باید مهریه جداگانه‌ای برای آن تعیین شود.
بررسی مهریه در قانون حمایت خانواده
در قانون حمایت خانواده جدید، مواد مختلفی به موضوع انواع مهریه اختصاص یافته است. بر اساس این قانون، سقف مهریه برای زندانی شدن مرد مشخص شده است. یعنی اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، پرداخت بیش از این تعداد مشروط به اثبات توانایی مالی شوهر است. این قانون باعث شد بسیاری از پرونده‌های مهریه سبک‌تر و سریع‌تر رسیدگی شوند.
وصول مهریه بدون آگاهی حقوقی می‌تواند زمان‌بر و پرهزینه باشد. برای همین، بهترین توصیه این است که از مشاوره حقوقی استفاده کنید. بررسی مدارک، انتخاب مسیر درست، ارائه دادخواست اعسار یا توقیف اموال و... همگی نیاز به آشنایی با رویه‌های قضایی دارد.
شناخت انواع مهریه به زوجین کمک می‌کند که از همان ابتدا با آگاهی قدم در زندگی مشترک بگذارند. اگر قصد ازدواج دارید یا درگیر پرونده مهریه هستید، حتماً از خدمات مشاوره‌ای حرفه‌ای استفاده کنید.
سوالات متداول درباره انواع مهریه
آیا امکان افزایش مهریه پس از عقد وجود دارد؟
خیر؛ به‌طور کلی پس از ثبت عقدنامه، نمی‌توان مهریه را افزایش داد مگر اینکه زوجین با هم توافق کنند و این موضوع را به‌صورت رسمی ثبت کنند.
آیا انواع مهریه در عقد دائم و موقت تفاوت دارد؟
مهریه در هر دو نوع عقد یک حق قانونی برای زن است. اما در عقد موقت (صیغه) تعیین مهریه الزامی است و اگر تعیین نشود، عقد باطل خواهد بود.
آیا امکان دریافت مهریه از حقوق شوهر وجود دارد؟
بله؛ اگر مرد درآمد رسمی داشته باشد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست توقیف بخشی از حقوق ماهیانه او را برای وصول مهریه کند.
شناخت کامل انواع مهریه یکی از مهم‌ترین بخش‌های ازدواج آگاهانه است. هرچقدر افراد در این زمینه دانش حقوقی بیشتری داشته باشند، در آینده با مشکلات کمتری مواجه خواهند شد. اگر در این مسیر به مشاوره حرفه‌ای نیاز دارید، می‌توانید از صفحات زیر کمک بگیرید:
صفحه اصلی وکلای ایران
پرسش‌های حقوقی
لیست وکیل‌ها
درباره ما
